Sinds 2016 is Huygen Installatie Adviseurs betrokken geweest bij Tranche II van de vernieuwing van het Erasmus MC te Rotterdam. In juli 2016 is Huygen samen met INBO en ABT geselecteerd na een Europese aanbesteding voor de renovatie van gebouw Ca. Het gebouw Ca van het Erasmus MC ligt in het hart van het universitair ziekenhuiscomplex op een kruispunt van logistieke en infrastructurele hoofdaders. De renovatie en gedeeltelijke herbestemming is het sluitstuk van het grootschalige renovatie- en nieuwbouwprogramma waar deze opdrachtgever meer dan vijftien jaar mee bezig is geweest.
De renovatie van gebouw Ca (ca. 11.000m2) omvat het volledig vervangen van de techniek voor het gebouw en het aanpassen van het gebouw ten behoeve van de inpassing van de nieuwe functies: Piketkamers, End User Services (EUS), Stafruimten, (Politie-)mortuarium, Stilteruimte, Medische Technologie, Nucleaire Geneeskunde (inclusief betijtankruimte), PET-MRI en ondersteunende functies (opslag, techniek).
Fasering
De functies in gebouw Ca zijn dermate uniek en gespecialiseerd dat het onmogelijk was om het gebouw gedurende langere tijd in zijn geheel uit bedrijf te nemen voor renovatie. De uitvoering moest dus gefaseerd gebeuren: delen werden bouwkundig en installatietechnisch aangepakt, terwijl andere delen (beddenwascentrale, textieluitgifte en MER) in bedrijf bleven. Daarnaast zijn enkele afdelingen na renovatie gedurende het uitvoeringsproces al in gebruik genomen (Nucleaire Geneeskunde, PET-MRI en mortuarium).
Het risico van een dergelijke aanpak is de logistiek. Als de toe- en afvoer van technische en medische gassen, vloeistoffen en middelen verandert, brengt dit de hygiëne en de medische veiligheid in gevaar. Voor de opdrachtgever was het belangrijk dit hele pakket aan risico’s te doorzien en stelde ons de grote uitdaging het gehele traject, verdeeld in tussenfasen en tussensituaties, inzichtelijk te maken. Wij hebben dit gedaan door te werken met verschillende scenario’s en daaraan gekoppelde risico’s. Zo hebben wij voor de opdrachtgever op overzichtelijke wijze de gehele renovatie in kaart gebracht en hebben we deze gezamenlijk in stappen doorlopen.
Op basis van deze scenario’s is vroegtijdig een gedetailleerd uitvoeringsplan opgesteld met de nodige interim-voorzieningen zoals afschermingen, blokkades en intakkingen. Deze manier van werken heeft veel comfort gegeven aan de kant van de opdrachtgever en heeft bij ons gezorgd voor verrassende innovatieve en creatieve ideeën.
Een voorbeeld: de eerste eis was een stabiele ononderbroken beschikbaarheid van elektrische energie en de tweede eis was controle op wateroverlast, ofwel: apparatuur en systemen niet onder hoogwaterpeil plaatsen. Dit bracht ons op het idee, anders dan voorzien, de nieuwe 23kV hoogspanningsinstallatie (zie verderop) op de bovenste, technische verdieping van het gebouw te plaatsen. Daardoor zijn tijdelijk twee voedingssystemen voorhanden zonder dat er een interim-voorziening toegepast hoefde te worden.
Nucleaire Geneeskunde (NuGe)
Aangezien de verhuizing van de afdeling NuGe uit de Daniel den Hoed kliniek op Rotterdam-Zuid hoge prioriteit had (deze kliniek zou vervolgens worden afgestoten), is dit deel voorgetrokken.
Eerst is door Huygen het definitief ontwerp gemaakt voor de afdeling NuGe (juli 2016 – januari 2017), welke vervolgens in bouwteam is uitgewerkt, uitgevoerd en opgeleverd (mei 2018).
Op de afdeling NuGe, 2e verdieping van gebouw Ca, worden patiënten behandeld (ingeënt) met radioactieve (RA) stoffen en moeten aansluitend daaraan enkele dagen in het ziekenhuis verblijven, totdat de radioactiviteit is afgenomen. Patiënten kunnen zich gedurende deze dagen behoorlijk ziek voelen en hebben bij hun verblijf in het ziekenhuis alle benodigde voorzieningen en medische assistentie.
De afdeling Nucleaire Geneeskunde is opgedeeld in:
– 2e verdieping binnen containment:
Dit zijn 8 bedskamers plus een extra familie-/ bedskamer en een “huiskamer”, welke in een door lood omsloten gebied gepositioneerd zijn, om te voorkomen dat de straling van de afdeling kan “ontsnappen”.
– 2e verdieping buiten containment:
Dit betreft de ondersteunende ruimten, welke zich buiten bovengenoemde loodschil bevinden en waarin het personeel verblijft en werkt.
– Kelder RA betijtankruimte:
Al het vuilwater van de afdeling wordt in de kelder verzameld in 7 zogenaamde betijtanks van 5000 liter elk. Daar kan de radioactiviteit van het vuilwater geleidelijk afnemen (betijen). In een kleinere tank kan de radioactiviteit van een steekproef uit één van de grotere tanks gemeten worden, alvorens het vuilwater naar het riool afgepompt wordt.
– Kelder RA opslag:
Alles wat de patiënt gedurende het verblijf op de afdeling aanraakt, wordt in loden tanks geplaatst en tijdelijk opgeslagen in deze ruimte, totdat de radioactiviteit is afgenomen.
De voornaamste uitdagingen bij Nucleaire Geneeskunde waren:
– Positionering van de vuilwaterafvoeren van de afdeling:
Het was onwenselijk om rioleringsleidingen, waardoor RA vuilwater voert, door het verlaagde plafond van de onderliggende verdieping te laten lopen. Daarom is ervoor gekozen om op de afdeling zelf een verhoogde vloer aan te leggen, waaronder de afvoeren lopen. Hierdoor zijn er zes opvoerpompen geplaatst om het vuilwater vanaf vloer op te pompen tot in het verlaagde plafond van de 2e verdieping. Om het risico op verstoppingen in de leidingen te voorkomen, zijn de pompen versnijdend uitgevoerd.
– Werking van de versnijdende pompen:
Na oplevering van de afdeling NuGe (mei 2018) bleken de 6 st. door de installateur geselecteerde (230V) versnijdende pompen niet correct te werken. De pompen liepen vast als gevolg van het hogere toiletpapier gebruik van de patiënten op deze afdeling. Huygen heeft dit in opdracht van Erasmus MC zelf opgepakt, uitgaande van een eigen samengestelde oplossing: een 400V pomp in een kunststof bak.
De leverancier van de pomp was zo aan boord en stuurde direct een pomp ten behoeve van een testopstelling. Midden in de vakantieperiode van 2018 op zoek gaan naar een leverancier van kunststof bakken was lastiger. Navraag bij diverse leveranciers van kunststof bakken leverde nul op het rekest. Vervolgens zijn we overgestapt naar leveranciers van RVS bakken, waarbij één partij direct beschikbaar was om op locatie op te komen nemen. Gezamenlijk is de bak uitgewerkt en in de fabriek inclusief pomp samengesteld, zodat deze getest kon worden op locatie.
De combinatie bleek uitstekend te werken. Vervolgens zijn op dezelfde wijze de overige bakken geproduceerd en ingebouwd op de posities waar de 230V pompen stonden. De bakken zijn uitgevoerd met duplex RVS, beter bestand tegen chloor, waarmee op de afdeling Nucleaire Geneeskunde wordt schoongemaakt. De pompen werken nu naar volle tevredenheid en dezelfde pompen zijn vervolgens tijdens de uitvoering van gebouw Ca (zie verderop) ook op de afdeling PET-MRI (2 st.) toegepast.
– Gewicht van het lood:
De wanden en de deuren van het containment zijn uitgevoerd met lood. Het gewicht van het lood was dermate dat de constructie in het plafond van de onderliggende verdieping verstevigd moest worden. Het berekenen van de benodigde loodafscherming is hoog specialistisch en is door Erasmus MC zelf uitgevoerd. De diktes zijn gedurende het project enkele malen aangepast.
23kV ruimten
De bestaande 10kV infrastructuur (aanvankelijk gepositioneerd op een niet wenselijke locatie in gebouw Ca: de kelder) is gedurende het project vervangen door een nieuw 23kV schakelstation (transformatoren, Ring Main Units en hoofdverdeelinrichtingen in de techniekruimte op de 4e verdieping). Dit is onderdeel van de alles omvattende, uniforme 23kV infrastructuur op de campus, waarbij gebruik wordt gemaakt van centrale noodstroomopwekking. Omdat er gebruik wordt gemaakt van centrale noodstroomopwekking, is de 23kV distributie opgezet in een dubbele ringstructuur. De beschikbare noodstroom wordt verdeeld naar prioriteit, middels preferenties die in de onderverdelers worden bestuurd op basis van gemeten waarden. Samen met de 23kV infrastructuur is de preferentiebesturing (EMCS genoemd) derhalve ook uitgebreid middels glasvezelbekabeling en besturingskasten (uiteraard ook redundant).
De voornaamste uitdagingen bij de realisatie van de 23kV ruimten waren:
– Verticaal transport van de transformatoren:
Het voordeel van een groot binnenstedelijk complex is dat er wel vaker logistieke uitdagingen geweest zijn. Het bleek dat in gebouw Ca, waar nu een deel van de medische beeldvorming plaatsvindt, vaker zware onderdelen van scanners (CT en MRI) via de lift naar de eerste verdieping gebracht waren. Maar helaas nog nooit naar de 4e verdieping. Na creatief denken van de liftleverancier, het boren van een extra gat in de vloer van de liftmachinekamer en het constructief versterken daarvan, bleek het mogelijk om een 3.000 kg zware transformator in de liftkooi te plaatsen en met een 5 tons takel naar de 4e verdieping te tillen.
– Horizontaal transport van de transformatoren:
Nu nog de transformatoren bij de lift krijgen en bij de transformatorruimten over vloeren met een maximale belasting van 400 kg/m2, terwijl zo’n 1.000 kg/m2 nodig was. Doorstempelen naar de onderliggende vloer dan maar. Uiteraard wel op vrijdagnacht/zaterdag uitgevoerd en maandagochtend weer alles schoon en beschikbaar voor gebruik.
– Het plaatsen van de transformatoren:
De transformatoren zijn opgesteld in een speciaal afschermingsframe. Dit frame is voorzien van Mu metaal waarin de magnetische straling (50Hz magnetisch wisselveld) gevangen wordt en daardoor minder van invloed is op mensen die in de directe omgeving verblijven of op apparatuur voor medische diagnostiek (in dit geval op de onderliggende laag, de 3e verdieping). Het op de plaats zetten van de transformatoren is uitgevoerd met hydraulische vijzels en blokken.
Gebouw Ca
Parallel en aansluitend aan het ontwerp van Nucleaire Geneeskunde, is gebouw Ca bestekgereed gemaakt (2016-januari 2018). De werkvoorbereiding en uitvoering zijn na de bouwvakantie 2018 van start gegaan. Gebouw Ca is vervolgens in diverse fases gebouwd: eerst de afdeling PET-MRI, opgeleverd in mei 2019, vervolgens de afdeling (Politie-)mortuarium, opgeleverd in december 2019, en tot slot de rest van het gebouw.
PET-MRI
In de eerste fase was de afdeling PET-MRI op de 3e verdieping aan de beurt. Gedurende de werkzaamheden van de afdeling Nucleaire Geneeskunde waren al diverse installaties voorbereid op de voorgetrokken realisatie van de PET-MRI. Zo waren op diverse verdelers al reservegroepen opgenomen en een deel van de luchthuishouding was ook al voorbereid. Overige installaties konden over het algemeen onafhankelijk gerealiseerd worden, aangezien de afdeling PET-MRI grenst aan de grote techniekruimte op de 4e verdieping.
De grootste uitdaging was het naar binnen hijsen van de PET-MRI zelf.
In verband met de afmetingen en het gewicht van de PET-MRI kon deze niet net als de transformatoren via interne wegen getransporteerd worden.
Uiteindelijk is gebruik gemaakt van een hijslocatie vanaf de Westzeedijk, waarbij de PET-MRI over een ca. 30m hoog gebouw heen getild is. De PET-MRI is vervolgens geplaatst op enkele opeengestapelde containers en direct op de juiste verdieping (3e), waar de aannemer ter voorbereiding een deel van de gevel had uitgenomen, naar binnen gereden.
Naast de benodigde vergunningen voor bovenstaand plan, diende bij het hijsen rekening te worden gehouden met de positie van de hijskraan in de aanvliegroute van de traumahelikopter.
(Politie)mortuarium
Vervolgens is de afdeling mortuarium gerealiseerd. Het mortuarium is globaal opgedeeld in drie delen. Het eerste gedeelte is het eigen mortuarium van Erasmus MC, waar de patiënten die in het ziekenhuis overlijden en soms externe overledenen naartoe worden gebracht, die eventueel een autopsie krijgen. Er is een primaire obductieruimte (met twee obductietafels, waarvan één specifiek voor kinderen) en een secundaire obductieruimte (met één obductietafel). De secundaire obductieruimte is uitgevoerd als isolatiekamer voor eventuele aan een onbekend virus overleden personen. Tevens wordt hier onderwijs gegeven aan de studenten van de medische faculteit.
Het tweede gedeelte is het gebied waarin de familieleden van de overledenen worden opgevangen en kunnen rouwen.
Het derde gedeelte is het Politiemortuarium, waar slachtoffers van een delict naartoe worden gebracht en waar eventueel forensisch onderzoek kan plaatsvinden.
Rest gebouw Ca
Na de realisatie van de PET-MRI afdeling en het (Politie)mortuarium zijn de overige afdelingen gerealiseerd.
De voornaamste uitdagingen bij Gebouw Ca:
– Geluidsoverlast door bouw:
Naast de beddenwascentrale, de textieluitgifte en de MER, was in dit stadium ook de afdeling Nucleaire Geneeskunde met bedskamers in gebruik. Aangezien de patiënten op deze afdeling enkele aaneengesloten dagen 24 uur verblijven, heeft dit enige geluidsoverlast opgeleverd als gevolg van de bouw.
– Warmte- en/of koudeonderbreking:
Tijdens het project kwam naar voren dat de hoofdafsluiters warmte en koude naar het gebouw niet naar behoren functioneerden. Doordat deze eigenlijk nooit gebruikt werden, sloten deze niet goed af en lieten water door. Hierdoor ondervond ook de omzetting van de warmte en de koude (aansluitend op de omzetting van de warmte) last. Doordat andere afsluiters afgesloten moesten worden, moesten meerdere gebouwen voorzien worden van tijdelijke koeling.
Uiteindelijk is gebouw Ca op 20 juli 2020 formeel opgeleverd.
Afsluitend
De samenwerking met de opdrachtgever Erasmus MC tijdens voorontwerp en ontwerp is een exceptioneel voorbeeld in het werkproces en uitwerken van een project. Het bijzondere van dit project was dat de opdrachtgever in het werkproces niet aan de zijlijn stond, maar dat er verschillende projectteamleden van de kant van de opdrachtgever inhoudelijk hebben meegewerkt aan onderdelen van het renovatieprogramma. Zo hebben wij, samen ontwerpend met de opdrachtgever, het project vertaald naar een goed functionerend gebouw. Het andere bijzondere aspect is, dat wij op onze beurt de opdrachtgever weer hebben geholpen het project vakkundig en scherp te definiëren.
Bij de ontwikkeling en de uitvoering zijn praktijkwijzigingen gebundeld door methode Prince(2) toe te passen. Met de projectmethode stuurden we op de beoogde doelen en zetten we de investeringen af tegen de te realiseren baten.
